Αποφύγετε αυτές τις 5 φράσεις σε παιδιά που βιώνουν άγχος
Ως άνθρωποι, ένα από τα πιο συχνά συναισθήματα που βιώνουμε, είναι το άγχος. Ειδικά ως παιδιά, βιώνουμε άγχος που οι γονείς μας μπορεί να μην καταλαβαίνουν, αφού συχνά δεν είναι «λογικό». Δεν υπάρχει λογική εξήγηση για το άγχος πολλές φορές: η γειτονιά που μένουμε είναι ασφαλές, δεν υπήρξαν ποτέ διαρρήξεις, και το σπίτι μας έχει συναγερμό – άρα γιατί αγχώνεσαι αν θα μπει ένας κλέφτης;
Ποιος είπε όμως ότι το άγχος ακολουθεί τη λογική; Τις περισσότερες φορές δεν υπάρχει λογική. Τα παιδιά ειδικά, πολλές φορές δεν γνωρίζουν τη λέξη άγχος, ή δεν κατανοούν το περίπλοκο αυτό συναίσθημα – αν είμαστε ειλικρινής, ως ενήλικες ούτε εμείς πολλές φορές το αναγνωρίζουμε ή καταλαβαίνουμε.
Το άγχος είναι μια λέξη που εγώ χρησιμοποιώ τώρα, με βάση τη προσωπική και επαγγελματική μου εμπειρία. Ως τότε παιδιά, και πολλοί γονείς, δεν γνωρίζουμε ότι οι προκλητικές σκέψεις ή το συναίσθημα του άγχους, προκαλεί αληθινές αντιδράσεις στο νευρικό μας σύστημα.
Άρα πως αντιδρά συνήθως ο γονιός που αγαπά το παιδί του και θέλει απεγνωσμένα να βοηθήσει σε αυτές τις «και αν» ερωτήσεις; «Και αν κλέψουν το σπίτι μας;» «Και αν ξεχάσουμε να ανοίξουμε το συναγερμό;» «Και αν δεν κλειδώσουμε την πόρτα;» «Και αν ο κλέφτης βρει το δωμάτιο μου;»
Η πρώτη μας αντίδραση είναι συνήθως η επιβεβαίωση. Η επόμενη τακτική είναι η λογική του γονιού. Όταν αυτά δε βοηθούν, που συνήθως δεν βοηθούν, ο γονιός εκνευρίζεται και μερικές φορές το δείχνει.
Οι γονείς αυτοί είναι καταπληκτικοί! Πάντα στηρίζουν το παιδί τους, αλλά δεν καταλαβαίνουν τι συμβαίνει πραγματικά εκείνη τη στιγμή. Συχνά χρειαζόμαστε δεκαετίες να κατανοήσουμε το περίπλοκο αυτό συναίσθημα, και να βρούμε τρόπους να ελαφρύνουμε τις έγνοιες μας. Τουλάχιστον έτσι το βίωσα εγώ.
Για να βοηθήσω άλλες οικογένειες που περνούν κάτι παρόμοιο, ήθελα να επισημάνω 5 φράσεις που ακούω συχνά, μέσα από αγάπη αλλά που ποτέ δε φαίνεται να βοηθούν όταν περνάμε τις δύσκολες αυτές στιγμές του άγχους. Ξέροντας αυτά που ξέρω τώρα, θα μοιραστώ μαζί σας αυτά που θα ήθελα εγώ – και μάλλον τα περισσότερα παιδιά – να πω στους γονείς μου. Τέλος θα εισηγηθώ μερικές εναλλακτικές που θα μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε για να βοηθήσετε ένα παιδί που βιώνει άγχος.
1. «Όλα θα είναι εντάξει. Έχε μου εμπιστοσύνη».
Ελπίζω να μπορούσα να πω «μαμά, ξέρω ότι προσπαθείς να με κάνεις να νιώσω καλύτερα, αλλά το μυαλό μου μου λέει το αντίθετο: ΔΕΝ θα είναι εντάξει. Και το σώμα μου φαίνεται να ανταποκρίνεται στο μυαλό μου. Η καρδιά μου κτυπά γρήγορα, οι παλάμες μου έχουν ιδρώσει, και η κοιλιά μου νιώθει παράξενα. Είναι δύσκολο για αυτά τα γεμάτα αγάπη λόγια σου να υπερισχύσουν αυτά που συμβαίνουν μέσα μου».
Ξέρουμε ότι: η αντίδραση του άγχους συνδέεται απευθείας με το νευρικό μας σύστημα ως μηχανισμός προστασίας, με σκοπό την έναρξη της αντίδρασης μάχης ή φυγής προς απειλές. Το άγχος μιμείται αυτή την αντίδραση. Έτσι όταν το παιδί σου βυθίζεται στο άγχος, ένα ραγδαίο κύμα χημικών φορτώνει το σύστημα του, όπως η αδρεναλίνη, για σκοπούς επιβίωσης. Αυτή η διαδικασία το κάνει σχεδόν απίθανο να σκεφτούμε ξεκάθαρα, και ως αποτέλεσμα, να ακούσουμε λόγια επιβεβαίωσης από άλλους.
Προσπάθησε να ανταποκριθείς στο νευρικό σύστημα του παιδιού σου πρώτα. Βοήθησε το να ηρεμίσει με βαθιές ανάσες. Αυτό μπορεί να απομακρύνει το μυαλό και το σώμα από την τάση μάχης ή φυγής, προς την ηρεμία.
2. «Δεν υπάρχει κανένας λόγος να φοβάσαι».
Ελπίζω να μπορούσα να πω «μπαμπά, θυμάσαι την πρώτη σου μέρα σε μια νέα δουλειά; Ή τη φορά που είχες εκείνο το ατύχημα με το αυτοκίνητο; Ή όταν ζήτησες από τη μαμά να βγείτε ραντεβού την πρώτη φορά; Μπορεί οι γονείς σου να ήξεραν ότι όλα θα είναι εντάξει, αλλά εσύ δεν το ήξερες. Βίωσες αληθινό φόβο. Έτσι και ο δικός μου φόβος είναι αληθινός.»
Ξέρουμε ότι: το άγχος ξυπνά το εσωτερικό σύστημα συναγερμού μέσα στο μυαλό και σώμα του παιδιού, ωστόσο, το νιώθει αρκετά αληθινό, έστω και αν δεν είναι. Αυτός ο συναγερμός είναι για προστασία – το παιδί σου νιώθει άγχος ή φόβο, και έχει σκοπό να επιβιώσει. Για να βεβαιωθούμε ότι όντως δίνουμε προσοχή στον εμφανή κίνδυνο, το μυαλό μας μπορεί και να μεγαλοποιεί το λόγο ανησυχίας (π.χ. μπερδεύοντας ένα μακρύ ξύλο για ένα φίδι).
Προσπάθησε να επικυρώσεις ή βεβαιώσεις τα συναισθήματα του παιδιού σου. Μπορείς να πεις «βλέπω ότι φοβάσαι. και εγώ έχω φοβηθεί, και ξέρω πως μπορεί να νιώθεις».
3. «Ας σου πω όλους τους λόγους που δε χρειάζεται να αγχώνεσαι».
Ελπίζω να μπορούσα να πω «μαμά, ξέρω ότι αυτά που λες είναι λογικά. Απλώς είναι δύσκολο να σκεφτώ ξεκάθαρα και λογικά αυτή τη στιγμή. Έχω πολλά συναισθήματα αυτή τη στιγμή, και επικεντρώνομαι σε αυτά. Είναι πολύ δύσκολο να σκεφτώ ξεκάθαρα».
Ξέρουμε ότι: ένα αποτέλεσμα του άγχους είναι ότι ο προμετωπιαίος φλοιός – το πιο λογικό μέρος του μυαλού μας – μπαίνει σε αναμονή όταν το πιο αυτόματο συναισθηματικό μέρος του μυαλού μας αναλαμβάνει τον έλεγχο. Εξάλλου, οι ανθρώποι των σπηλαίων δεν είχαν και πολύ χρόνο να χρησιμοποιούν λογική όταν έπρεπε να τρέξουν μακριά ή να παλέψουν με ένα ζώο σωστά; Αυτό είναι το μυαλό που κληρονομήσαμε εμείς.
Προσπάθησε να ανακουφίσεις το νευρικό του σύστημα με τη δημιουργία μιας νοερής εικόνας. Ζήτα από το παιδί σου να φανταστεί ένα ήρεμο, ήσυχο χώρο. Ζήτα του να πάρει μερικές βαθιές ανάσες, με τρόπο που είναι άνετος, και ζήτα του να σου περιγράψει το χώρο που σκέφτηκε. Όταν είναι ήρεμο, συζητήστε την ιδέα ότι τα συναισθήματα δεν είναι απαραίτητα αληθινά γεγονότα. Τα συναισθήματα μπορούν να είναι προκλητικά, λέγοντας τους «Δεν νομίζω να είσαι αληθινό!» Η λογομαχία με τον εαυτό μας είναι ένας φανταστικός τρόπος να κατατροπώσουμε το άγχος.
4. «ΣΤΑΜΑΤΑ ΝΑ ΑΓΧΩΝΕΣΑΙ ΤΟΣΟ!»
Ελπίζω να μπορούσα να πω «μπαμπά, ξέρω ότι έχεις εκνευριστεί και είσαι μάλλον θυμωμένος. Αυτό με κάνει να νιώθω ακόμα χειρότερα, επειδή θέλω να σταματήσω να αγχώνομαι τόσο. Αλήθεια! Θέλω να το σταματήσω, αλλά δεν ξέρω πως. Ελπίζω να ήξερα».
Ξέρουμε ότι: τα παιδιά που αγχώνονται, ξέρουν ότι αγχώνονται περισσότερο από άλλους, λόγω της «ταμπέλας» που τους δίνεται από μικρή ηλικία. Συγκρίνουν επίσης τον εαυτό τους με άλλους που δε βιώνουν όσο έντονες αντιδράσεις στο άγχος στις ίδιες καταστάσεις. Στην πραγματικότητα, πολλά παιδιά αναπτύσσουν άγχος για το ότι έχουν άγχος. Πρόσθεσε και μια δόση τύψης από τους γονείς, και τα παιδιά μπορούν να νιώθουν εντελώς άθλια. Να θυμάστε, τα παιδιά συχνά νιώθουν όσο αβοήθητα όσο οι ενήλικες για το χρόνιο άγχος.
Προσπάθησε όσο καλύτερα μπορείς να μην «ταμπελώσεις» το παιδί σου. Αντ’ αυτού, όταν είναι ήρεμο, εξήγησε του τον εξελικτικό λόγο του άγχους. Τα παιδιά λατρεύουν να γνωρίζουν ότι το άγχος έχει σκοπό και ότι όλοι μας βιώνουμε κάποιο είδος άγχους.
5. «Δεν καταλαβαίνω γιατί αγχώνεσαι τόσο»
Ελπίζω να μπορούσα να πω «μπαμπά, ξέρω ότι δεν το καταλαβαίνεις, αλλά σε χρειάζομαι να προσπαθήσεις. Σε χρειάζομαι να προσπαθήσεις να καταλάβεις τι περνώ. Νιώσε τη καρδιά μου που κτυπά τόσο γρήγορα, άκου τη ρηχή μου αναπνοή, δες με ... είναι αληθινό συναίσθημα! Θέλω να καταλάβεις. Χρειάζομαι να καταλάβεις. Σε παρακαλώ πες μου ότι το καταλαβαίνεις. Σε παρακαλώ».
Ξέρουμε ότι: όταν ένα παιδί αγχώνεται, νιώθει φοβισμένο και αβοήθητο. Αν και εσύ νιώθεις αβοήθητος ως γονιός, η ενσυναίσθηση μπορεί να καθοδηγήσει τις πράξεις σου. Μπαίνοντας στη θέση του παιδιού σου, και καταλαβαίνοντας τα συναισθήματα και αντίληψη του, η αντίδραση σου θα είναι πιο αυθεντική, και συμβαδής στις ανάγκες του.
όταν το παιδί σου νιώθει άγχος, προσπάθησε να θυμηθείς μια στιγμή που και εσύ ένιωθες πραγματικό φόβο. Τότε συνδέσου με το παιδί σου χρησιμοποιώντας αυτή τη λέξη: «Καταλαβαίνω». Δείξε στο παιδί σου ότι βλέπεις τη δυσκολία που περνά. Δείξε στο παιδί σου ότι όντως το βλέπεις.